Sức mạnh thật sự của lãnh đạo không nằm ở quyền lực, mà ở khả năng truyền cảm hứng và nhân văn.
Trong thế giới doanh nghiệp, chúng ta thường nghe đến những khái niệm như “quyền lực”, “chiến lược”, “quản trị”. Nhưng có lẽ ít người nhắc tới “tử tế” như một phẩm chất lãnh đạo. Thực tế, sự tử tế không chỉ là một phẩm hạnh cá nhân, mà còn có thể trở thành sức mạnh mềm giúp tổ chức phát triển bền vững.
Lý thuyết về Values-based leadership
Values-based leadership (Lãnh đạo dựa trên giá trị) là mô hình nhấn mạnh rằng người lãnh đạo cần hành động phù hợp với những giá trị cốt lõi của mình – và truyền cảm hứng để tổ chức cùng sống với những giá trị đó.
Harry M. Kraemer, tác giả cuốn From Values to Action, mô tả 4 nguyên tắc của một nhà lãnh đạo tử tế:
- Tự nhận thức (Self-reflection): Hiểu rõ mình là ai, đâu là giá trị mình cam kết.
- Cân bằng (Balance): Lắng nghe nhiều góc nhìn, không vội vàng áp đặt.
- Khiêm tốn (Humility): Thừa nhận rằng lãnh đạo cũng chỉ là con người, vẫn cần học hỏi.
- Tự tin chính trực (True self-confidence): Dám đứng lên bảo vệ giá trị, ngay cả khi gặp phản đối.
Khác với mô hình lãnh đạo quyền lực truyền thống, values-based leadership đặt nền móng trên sự tin tưởng, công bằng và nhân văn.
“Người lãnh đạo giỏi tạo ra kết quả. Người lãnh đạo tử tế tạo ra con người.”
SMEs Việt Nam và bài toán lãnh đạo
Ở Việt Nam, phần lớn doanh nghiệp là SMEs (chiếm khoảng 97% tổng số doanh nghiệp). Trong môi trường này, người lãnh đạo không chỉ quản lý con số, mà còn gắn bó trực tiếp với nhân viên – những người coi công ty như “ngôi nhà thứ hai”.
Một thực tế dễ thấy: nhiều SME thất bại không hẳn vì thiếu vốn hay chiến lược, mà vì người lãnh đạo tạo ra môi trường căng thẳng, mất niềm tin. Ngược lại, những doanh nghiệp duy trì văn hóa tích cực, nơi lãnh đạo biết quan tâm, lắng nghe, và tôn trọng nhân viên, thường giữ được đội ngũ gắn bó lâu dài, dù nguồn lực hạn chế.
Ví dụ: Một công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực thiết kế nội thất tại TP.HCM từng trải qua khủng hoảng tài chính. Thay vì sa thải nhân viên, giám đốc chọn cách công khai tình hình, đề xuất cùng chia sẻ khó khăn bằng cách giảm lương tạm thời và xoay vòng công việc để giữ mọi người bận rộn. Điều bất ngờ là không ai rời bỏ công ty, ngược lại, tinh thần đoàn kết còn cao hơn, giúp doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn và tăng trưởng trở lại sau dịch.
Lãnh đạo tử tế tạo ra hiệu quả bền vững
Một ví dụ tiêu biểu trên thế giới là Satya Nadella – CEO Microsoft. Khi ông tiếp quản năm 2014, Microsoft đang mất dần sức hút trong ngành công nghệ. Nadella không chọn cách siết chặt kỷ luật hay chạy theo đối thủ, mà xây dựng văn hóa dựa trên sự đồng cảm (empathy).
Ông khuyến khích nhân viên không ngừng học hỏi, chia sẻ, và nhìn nhận lỗi lầm như cơ hội trưởng thành. Chính sự tử tế này đã hồi sinh tinh thần sáng tạo trong Microsoft, đưa giá trị thị trường công ty tăng gấp nhiều lần.
Trong bối cảnh SMEs Việt Nam, bài học ở đây là: sự tử tế không phải “xa xỉ phẩm” dành cho những tập đoàn lớn, mà hoàn toàn có thể trở thành lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp nhỏ. Một lãnh đạo biết tạo niềm tin, biết trân trọng con người, sẽ khơi dậy cam kết vượt xa mọi đãi ngộ tài chính.
Làm sao để lãnh đạo bằng sự tử tế?
Một số gợi ý thực hành cho các lãnh đạo doanh nghiệp, đặc biệt là SMEs:
- Xây dựng văn hóa minh bạch: Chia sẻ thông tin, cả khó khăn và thành công, để nhân viên thấy mình là một phần hành trình.
- Lắng nghe và phản hồi: Dành thời gian gặp gỡ trực tiếp, đặt câu hỏi: “Điều gì đang cản trở bạn?” – và thật sự hành động từ những phản hồi đó.
- Nuôi dưỡng sự phát triển cá nhân: Khuyến khích nhân viên học tập, thử thách vai trò mới, và ghi nhận nỗ lực, không chỉ kết quả.
- Lãnh đạo bằng gương mẫu: Thể hiện sự công bằng và chính trực trong mọi quyết định, từ việc phân bổ cơ hội đến cách ứng xử hàng ngày.
- Duy trì lòng trắc ẩn nhưng không buông lỏng kỷ luật: Tử tế không có nghĩa là dễ dãi. Một lãnh đạo nhân văn vẫn cần sự rõ ràng, nguyên tắc, để tổ chức phát triển bền vững.
Kết luận
Trong kỷ nguyên mà công nghệ có thể sao chép hầu hết mọi quy trình, sự tử tế lại trở thành “yếu tố không thể thay thế” của lãnh đạo. Nó giúp xây dựng niềm tin, giữ chân con người, và tạo nên hiệu quả bền vững.
Quyền lực có thể khiến người khác tuân phục. Nhưng chỉ sự tử tế mới khiến người khác tự nguyện đồng hành.
Bạn nghĩ sao về “lãnh đạo tử tế”?
Bạn đã từng trải qua một môi trường làm việc nơi lãnh đạo truyền cảm hứng bằng sự nhân văn thay vì quyền lực chưa? Hãy chia sẻ, biết đâu câu chuyện của bạn sẽ khích lệ một nhà lãnh đạo khác.
