Người lãnh đạo không thể loại bỏ áp lực, nhưng có thể học cách dẫn dắt qua biến động.
Chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên mà “biến động” trở thành từ khóa quen thuộc: kinh tế bất ổn, công nghệ thay đổi chóng mặt, và khủng hoảng nối tiếp khủng hoảng. Trong bối cảnh ấy, áp lực trở thành “người bạn đồng hành” thường trực của cả lãnh đạo lẫn đội ngũ. Nhưng câu hỏi đặt ra: liệu người lãnh đạo có thể xóa bỏ stress? Câu trả lời là không. Điều họ có thể – và cần – học chính là nghệ thuật dẫn dắt qua áp lực và biến động.
1. Stress contagion: Khi căng thẳng lan truyền từ lãnh đạo đến nhân viên
Trong tâm lý học tổ chức, có một khái niệm gọi là stress contagion – tạm dịch: sự lây lan căng thẳng. Giống như vi-rút, trạng thái cảm xúc của người lãnh đạo có thể lan sang đội ngũ.
- Một nhà quản lý thường xuyên lo âu sẽ khiến nhân viên cảm thấy bất an.
- Một lãnh đạo nóng nảy dễ tạo ra văn hóa sợ hãi.
- Ngược lại, một lãnh đạo biết quản lý cảm xúc có thể truyền năng lượng tích cực, dù tình hình khó khăn.
Nghiên cứu của Barsade (2002) chỉ ra rằng cảm xúc có tính lan truyền mạnh trong các nhóm làm việc, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất và sự hợp tác. Như vậy, cách lãnh đạo phản ứng trước stress quan trọng không kém bản thân áp lực đó.
“Chúng ta không thể kiểm soát cơn bão, nhưng có thể chọn cách lèo lái con thuyền.”
2. Lãnh đạo bắt đầu từ quản trị bản thân
Muốn bảo vệ đội ngũ trước “dịch căng thẳng”, người lãnh đạo phải học cách quản lý chính mình. Một số thực hành quan trọng:
- Tự nhận thức (self-awareness): Thường xuyên “check-in” cảm xúc, nhận diện khi mình đang bị stress chi phối.
- Điều chỉnh năng lượng (energy management): Ngủ đủ, vận động đều, duy trì thói quen tái tạo năng lượng thay vì để stress tích tụ.
- Khung tư duy phát triển (growth mindset): Thay vì coi stress chỉ là tiêu cực, xem nó như tín hiệu để học hỏi và cải tiến.
Ở đây, vai trò của emotional intelligence (trí tuệ cảm xúc) là nền tảng. Daniel Goleman (1995) từng nhấn mạnh: khả năng quản trị cảm xúc chiếm đến 90% sự khác biệt giữa lãnh đạo giỏi và lãnh đạo xuất sắc.
3. Hỗ trợ đội ngũ trong biến động
Không chỉ quản trị bản thân, lãnh đạo còn cần xây dựng cơ chế hỗ trợ đội ngũ:
- Truyền thông minh bạch: Thay vì giấu giếm khủng hoảng, hãy chia sẻ thực tế và cho thấy lãnh đạo có kế hoạch ứng phó. Minh bạch giúp giảm bất an.
- Khuyến khích đối thoại: Tạo không gian để nhân viên bày tỏ cảm xúc, thay vì để stress tích tụ âm thầm.
- Xây dựng văn hóa hỗ trợ (supportive culture): Những cử chỉ nhỏ như lắng nghe, cảm ơn, hay một buổi check-in cuối tuần có thể giảm tải áp lực đáng kể.
- Làm gương trong ứng xử: Khi lãnh đạo giữ được sự bình tĩnh, họ gửi đi thông điệp “mọi thứ có thể xoay chuyển” – điều này có sức mạnh lan tỏa hơn cả lời động viên.
Ví dụ, trong đại dịch COVID-19, nhiều CEO đã chọn cách xuất hiện đều đặn trong các buổi chia sẻ trực tuyến, không chỉ bàn chuyện công việc mà còn động viên tinh thần. Đó là hình ảnh một người “captain” thật sự của con thuyền giữa bão tố.
4. Stress có thật sự xấu?
Điều thú vị là stress không hoàn toàn tiêu cực. Eustress (áp lực tích cực) có thể giúp chúng ta tập trung, sáng tạo và đạt thành tựu. Vấn đề không nằm ở “có stress hay không”, mà ở cách lãnh đạo điều tiết mức độ và hướng đi của stress.
- Stress vượt quá khả năng chịu đựng → burn-out.
- Stress vừa đủ + môi trường hỗ trợ → động lực phát triển.
Do đó, vai trò lãnh đạo không phải là “dập tắt mọi áp lực”, mà là biến stress thành chất xúc tác cho sự tiến bộ.
Kết luận
Thế giới ngày nay không ngừng biến động, và stress là phần tất yếu của hành trình lãnh đạo. Thay vì mơ tưởng loại bỏ áp lực, những người lãnh đạo bền bỉ chọn cách quản lý bản thân, truyền năng lượng tích cực, và xây dựng văn hóa đội ngũ có khả năng chống chịu. Chính họ trở thành “cột buồm” giữ cho con thuyền tổ chức vững vàng trước bão tố.
“Leadership is not about being in control of the storm, but being the calm in the storm.”
Bạn nghĩ sao về stress contagion trong tổ chức? Bạn từng trải nghiệm việc “lây lan” stress từ lãnh đạo hay đồng nghiệp chưa? Hãy chia sẻ câu chuyện của bạn trong phần bình luận – để cùng nhau học cách dẫn dắt qua biến động.
