Quản trị là xây nền tảng cho sự phát triển dài hạn của tổ chức.
Nhiều doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là SMEs, thường nhầm lẫn giữa “quản lý” và “quản trị”. Người lãnh đạo nghĩ rằng điều hành dòng tiền, nhân sự, công việc hằng ngày là đủ. Nhưng trên thực tế, quản lý chỉ giúp doanh nghiệp “chạy”, còn quản trị mới giúp doanh nghiệp “đi xa.
Lý thuyết về Quản lý (Management) và Quản trị (Governance)
Quản lý (Management):Là quá trình vận hành hằng ngày – lập kế hoạch, phân công, giám sát, kiểm soát. Người quản lý tập trung vào “làm thế nào” để công việc diễn ra trôi chảy, đúng tiến độ và hiệu quả.
Quản trị (Governance):Ở cấp độ cao hơn, quản trị liên quan đến hệ thống giá trị, quy tắc, và cấu trúc để đảm bảo doanh nghiệp minh bạch, có trách nhiệm, và hướng tới phát triển bền vững. Quản trị không chỉ là điều hành công việc, mà còn là “xây khung” cho cả tổ chức vận hành.
Các khung lý thuyết về quản trị hiện đại thường nhấn mạnh 3 yếu tố cốt lõi:
- Minh bạch (Transparency): Thông tin được chia sẻ rõ ràng, tránh rủi ro từ “quyết định trong bóng tối”.
- Trách nhiệm (Accountability): Người lãnh đạo chịu trách nhiệm với cổ đông, nhân viên, khách hàng, và cộng đồng.
- Phát triển bền vững (Sustainability): Quyết định hôm nay không làm tổn hại đến tương lai của tổ chức.
“Quản lý giữ cho cỗ máy chạy. Quản trị đảm bảo cỗ máy ấy chạy đúng hướng.”
Khi thiếu quản trị, doanh nghiệp dễ vấp ngã
Trong nhiều SME Việt Nam, chủ doanh nghiệp thường “ôm” hết mọi quyết định. Điều này giúp phản ứng nhanh trong giai đoạn khởi nghiệp, nhưng khi công ty phát triển, thiếu hệ thống quản trị lại trở thành rào cản.
Ví dụ: Một công ty gia đình trong lĩnh vực sản xuất đã từng thất bại khi mở rộng quy mô, bởi mọi quyết định tài chính chỉ tập trung ở một cá nhân. Không có hội đồng quản trị, không có cơ chế giám sát, dẫn đến sai lầm trong đầu tư. Kết quả: dòng tiền khủng hoảng, nhân viên mất niềm tin, doanh nghiệp phải thu hẹp quy mô.
Ngược lại, một SME trong ngành dịch vụ logistic tại Hà Nội đã áp dụng khung quản trị ngay từ đầu: tách bạch rõ ràng giữa vai trò quản lý điều hành và hội đồng giám sát, minh bạch báo cáo tài chính, tham khảo ý kiến nhân viên trong các quyết định lớn. Dù quy mô chưa lớn, công ty này thu hút được nhiều nhà đầu tư vì uy tín và cách làm bài bản.
Xây dựng hệ thống quản trị cho SME
Làm thế nào để một doanh nghiệp nhỏ và vừa bắt đầu xây dựng quản trị, thay vì chỉ dừng lại ở quản lý? Một số gợi ý:
- Phân tách vai trò rõ ràng: Người quản lý điều hành công việc hàng ngày. Người làm quản trị định hướng, giám sát và bảo vệ giá trị dài hạn.
- Minh bạch tài chính: Dù doanh nghiệp nhỏ, việc công khai báo cáo tài chính định kỳ giúp tạo niềm tin với nhân viên, nhà đầu tư và đối tác.
- Thiết lập quy trình ra quyết định: Không để mọi việc phụ thuộc vào một cá nhân. Các quyết định lớn cần có cơ chế tham vấn hoặc hội đồng.
- Xây dựng văn hóa trách nhiệm: Mỗi cấp, mỗi người đều có phần trách nhiệm rõ ràng, không đùn đẩy. Lãnh đạo đi đầu trong việc chịu trách nhiệm.
- Gắn quản trị với phát triển bền vững: Khi đưa ra quyết định (ví dụ mở rộng thị trường, tuyển dụng, đầu tư), hãy cân nhắc tác động dài hạn tới con người, môi trường và xã hội.
Có phải quản trị luôn cần thiết với mọi SME?
Một số ý kiến cho rằng SMEs quy mô nhỏ, còn “sống qua ngày”, thì việc áp dụng quản trị nghe có vẻ xa xỉ. Thực tế, không phải SME nào cũng cần ngay lập tức một hội đồng quản trị hay quy trình phức tạp. Điều quan trọng là tư duy quản trị – nghĩa là đặt nền tảng minh bạch và trách nhiệm ngay từ đầu. Doanh nghiệp càng lớn, hệ thống quản trị càng cần hoàn thiện.
Kết luận
Quản lý giúp doanh nghiệp vận hành. Quản trị giúp doanh nghiệp trưởng thành. Khi chỉ dừng ở quản lý, tổ chức có thể chạy nhanh trong ngắn hạn, nhưng dễ chệch hướng và sụp đổ. Khi có quản trị, tổ chức không chỉ sống sót, mà còn phát triển bền vững.
Quản trị chính là lời cam kết: chúng ta không chỉ tồn tại cho hôm nay, mà còn chuẩn bị cho tương lai.
Bạn nghĩ sao về sự khác biệt giữa quản lý và quản trị?
Nếu đang điều hành một SME, bạn có nghĩ doanh nghiệp mình đã thực sự có “tư duy quản trị” chưa? Hãy chia sẻ, vì câu chuyện của bạn có thể truyền cảm hứng cho nhiều doanh nghiệp khác.
